Alweer kerstmis geweest, en ik kocht pas heel laat een boom, dus ik ging toch maar even langs de Praxis, kijken of ze nog een kleintje hadden staan voor mij. Er waren alleen nog maar kleine boompjes, ik mocht kiezen uit een stuk of 10 exemplaren. Dat moet te doen zijn, zou je denken, maar de mooiste waren natuurlijk al weg.
En ik heb als perfectionist natuurlijk heel wat eisen:
- Rechtop in de pot,
- Vol van takken
- Mooie groeipunt recht omhoog voor mijn piekje.
Ken je dat? Je begrijpt het al, kijk maar naar de foto hiernaast. Dan zie je gelijk welke eis ik moest laten vallen. En ik zag de humor er wel van in: Voor het eerst van mijn leven werd de piek ingehaald door een het wel erg scheve groeipunt.
En toen las ik de volgende dag in Trouw een interview met Iris Sommer, die haarfijn uit de doeken deed, wat dat proces met een onbevangen blik te maken heeft.
Hoe de waarneming in elkaar steekt volgens Iris Sommer
Eerst leg ik je uit hoe de waarneming in elkaar steekt, en dan kom ik weer terug bij mijn kerstboom. Ik vat het verhaal van Iris Sommer kort samen.
Waarnemen begint bij het oog:
Het licht valt in het oog, en dat oog is alleen maar een doorgeef luik voor minuscule elektrische impulsen, want het echte werk van de waarneming of eigenlijk de duiding van impulsen begint pas in de hersenen zelf.
Het oog is geen fototoestel, het haalt de brokken informatie naar binnen, die het belangrijk acht. Gelukkig voor jou haalt het oog niet alles naar binnen, je zou horend en ziend dol worden. Vraag maar aan mensen met een hoorapparaat, die nooit hebben geleerd het geluid te filteren.
Associatie in de hersenen:
En dan begint het spel pas echt. Waarnemen klinkt erg deftig, maar niets is minder waar. Er vindt een interpretatie van de binnengekomen gegevens plaats, gebaseerd op wat de hersenen in het verleden aan informatie hebben opgeslagen. Wat je ziet is gebaseerd op kennis en ervaring. Je zoekt altijd herkenbare patronen. Zie jij wel eens een slak waar uiteindelijk alleen een blaadje ligt? Dat heeft met dit proces te maken.
Je hebt twee denksystemen:
Het eerste denksysteem is het associatieve gedeelte, je intuïtie, wat bliksemsnel feiten vergaart en aan elkaar koppelt tot een logisch geheel. Maar vergeet niet: die vergaarbak aan kennis waar jij je gegevens uit betrekt, wordt gevuld door jou als kind, toen je nog geen overzicht had, door de cultuur en religie waarmee je in aanraking komt. En kan ook nog eens aangewakkerd worden als je schrikt. En bij stress werkt het systeem sneller, maar niet nauwkeuriger. Vooroordelen, etnische afkeuring, "wat de boer niet kent, dat lust ie niet" wordt zonder check uit de brei van gegevens omhoog getakeld. Dit systeem denkt in beelden.
Het tweede denksysteem is je logische denkende systeem dat met aandacht denkt. Dat gebeurt niet even terloops in een hoekje, daar moet je je volle verstand bij gebruiken. Die gegevens haalt het uit de eerste fase en uit de eigen leefomgeving. (Ik voed mijn kennis op dit moment met het interview.) Daar hoef je geen superslim iemand voor te zijn. Reflecteren op aangedragen informatie dat kan je leren. Als je zelf een lerende houding aanneemt, wordt je waarneming ruimer, en je uiteindelijke gesprek met je intuïtieve laag zuiverder. Dit systeem denkt in woorden.
Samengevat:
Een mens heeft geen onbevangen blik. Zelfs bij de eerste inname van gegevens wordt al een selectie gemaakt. Daarna is het raadzaam je selectie met het nuchtere verstand na te lopen. Een leergierige instelling vult je intuïtie met extra kennis, zodat je bij denkwijze 1 al een betere eerste selectie kan maken.
Nog een keer de kerstboom
Fase 1
Blijkbaar had ik over een kerstboom al heel wat normen en waarden meegekregen, tel daar bij op mijn perfectionisme, en een bijna uitverkochte kerstbomen winkel.......Ik liep vast.
Fase 2
Tot ik bedacht dat het best leuk was een gekke top in mijn boompje te hebben, dat had ik nog nooit gehad, zo'n speelse versie, en ik ging blij met mijn boompje naar huis, en het staat nu te stralen in de woonkamer.
Schilderij met Craquelé:
Het schilderijtje hierboven heb ik afgelopen week gemaakt met een nieuwe techniek, heerlijk spelen met een open blik en reageren op wat zich aandoet. Ik zat zo diep in die speellaag, zonder oordeel, dat ik geen afstand kon nemen om te kijken of er een gesprek was met het beeld om zo tot verdere vormgeving te komen.
De volgende dag zag ik het schilderijtje weer liggen, en ik zag in het donkere stuk opeens een hoofd of een kop. Spannend om te zien hoe de interpretatie van : "Die bruine vlekken zinnen me nog niet" om kon slaan naar een bijna klaar schilderijtje. En toen las ik het interview van Laura van Baars met Iris Sommer, over haar nieuwe boek . Ik dacht : "Hoe gaat dit proces hier nu? Komt hier een soort trol uit mijn onbewuste omhoog, of is er nog meer te zien in deze donkere verflaag?"
Ik heb nog een gesprek tegoed tussen de beeldende- en de woordlaag.
Het schilderij met Craquelé
Wil jij meer weten over de structuren en hoe ik dat gemaakt heb? Kom dan naar mijn Cursus Schilderen buiten de Lijntjes, die medio januari begint. Er is ook een Proefles om kennis te maken met mijn manier van werken: Proefles Spelend Schilderen 5 januari 2019
Een rijke ontdekkingstocht toegewenst tussen Fase 1 en Fase 2, en veel gesprekken met je schilderijen. Hoe je dat aanpakt zal ik in een volgende blog uitleggen.
Reactie schrijven
Peter van Eerden (zaterdag, 19 januari 2019 00:59)
Craquelé schilderen met een mesje, dan laten drogen, water over sprenkelen, en dan bespuiten met een vestfuif busje. Weer een nieuwe discipline van schilderen. Wij waren vorige week maar met 5 personen en hebben heerlijk gewerkt. De resultaten vielen eigenlijk wel mee. Maar niemand van ons had hier ervaring mee, dus was het wel Veel aftasten. Wel heel leuk om te doen. Ondanks dat ik bij schilderen de voorkeur geef aan abstracte werken, vind ik het bij deze wijze van schilderen jammer dat je geen eindcontrole hebt hoe, of wat het gaat worden. Ik maak graag iets wat ik een naam kan geven. Het doorvloeien van de opgespoten kleuren zijn niet of nauwelijks beheersbaar en dus kan ik een eindresultaat nooit nastreven. Dat is iets waar ik nog aan moet wennen. Maar ik ga zeker door, omdat ik het op zich een leuke ervaring vind, en ondertussen al zit te broeden hoe ik wel een vormgeving kan controleren en beheren. Een idee heb ik daar al voor, en ik ga zaterdag proberen uit te voeren. Nogmaals, heel erg leuk om te doen, wat mij betreft een schot in de roos...!
Joke Zonneveld (zaterdag, 19 januari 2019 09:18)
Ik ben heel benieuwd naar je plannen Peter, en je zult zien, dat als je eenmaal het systeem doorhebt, je aan de slag kan met sturen. Zoals ik dat noem: eerst de wetmatigheden van je materiaal verkennen met een onbevangen blik, en dan vriendschap sluiten met je materiaal en de grenzen van de mogelijkheden opzoeken. Die vriendschap is het probleem niet geloof ik :)
Peter van Eerden (zondag, 10 maart 2019 21:47)
Onbevangen betekent, ´niet geremd omdat je weet wat er komt´. Met andere woorden kun je dan zeggen, dat wat je ook doet, het eigenlijk nooit fout kan gaan. Maar als dat zo is, waar is dan de uitdaging in wat je gaat doen? In mijn eerste abstracte schilderijen zagen veel mensen ook niets, maar abstract schilderen kan ik wel sturen zoals ik dat wil. Daar zit dus een verschil in. Hoe denkt men hierover?
Joke Zonneveld (zondag, 10 maart 2019 21:53)
Onbevangen, en je weet niet wat er komt. Dat is de overwinning. En dan ga je in gesprek met wat er komt, zonder de rem erop dat het mooi kan worden. Dan verras je je zelf, en dat is genieten, of soms even slikken en weer in gesprek.. Je weet de uitkomst niet, maar die geeft uiteindelijk vaak wel veel tevredenheid vanwege het proces.