Schilderen vanuit Beweging

Een vrouw met donkerhaar staat voor een ezel met een groot vel papier. Ze tekent met krijt, grijs, zacht geel en roze  en is volop in beweging om haar intuïtieve gebaren op papier te brengen.

Waarom schilder ik? 
Als ik ga schilderen, heb ik te maken met een aantal basisprincipes: ik breng materiaal aan op een ondergrond om iets weer te geven wat mij bezig houdt. Ik kan mij daarbij richten op de weergave van de werkelijkheid buiten mij, dan wel die van mijn eigen binnenwereld.
Voor mij ligt de essentie van het schilderen in de weergave van míjn persoonlijke indruk van mijn omgeving of binnenwereld. Als ik een landschap schilder of een portret, dan is het niet interessant om een kopie te maken van datgene wat al bestaat. Het is een uitdaging om na te voelen wat mij nu zo precies raakt in dat landschap of die persoon, en dat weer te geven in een nieuwe creatie. 

Geraakt worden 
Met dat 'raken' kom ik bij de kern van mijn lessen. Wat is dat 'geraakt worden' voor iets, hoe werkt dat, kun je dat leren of heb je dat al? In ons dagelijks taalgebruik liggen de antwoorden voor het oprapen. Ik voel mij geraakt. Het heeft met voelen te maken. En voelen heeft weer met bewegen te maken. Ik dans van vreugde...... Ik maak een sprong van schrik...... Ik plof uit elkaar van woede...... Ik beef van emotie...... Ik verstar van angst......
Al mijn gevoelens uiten zich in lichamelijke bewegingen of het verstarren van die bewegingen. Als ik schilder beweeg ik. Als ik het mijn lichaam toe kan staan de bewegingen te maken die horen bij de gevoelens, dan druk ik mijn gevoelens rechtstreeks uit in de verf. De gevoelens, die het landschap of een persoon bij mij oproepen worden zo via de beweging uitgedrukt in de verf. 

Voelen en bewegen 
Bij een klein kind komen de emoties ongeremd naar buiten, maar al gauw leert het dat het niet altijd zijn boosheid of tranen of vreugde om iets mag laten zien. Het leven in een groep heeft zijn regels en daarbij hoort ook het omgaan, het al dan niet tonen van gevoelens. Een gevoel dat er niet mág zijn, kan zijn beweging niet uitdrukken in het lichaam. Als boosheid, vreugde of tederheid niet geuit worden, vallen de bewegingen in het lichaam stil, het lichaam is niet meer gewend te bewegen. Wil ik dan toch mijn gevoelens uitdrukken tijdens het schilderen, dan is het belangrijk dat ik mij bewust word van mijn gevoelens en hoe ik wellicht ongemerkt de bijbehorende bewegingen blokkeer. 

Voelen en bewegen in de les 
Om het lichaam in beweging te brengen, zijn de schildersoefeningen die ik aanbied gericht op beweging, op het in de stroom van het handelen komen. Vaak beginnen de lessen met een 'warming-up'. Denk maar aan sporters, zij lopen zich eerst los, voor ze aan het echte werk beginnen. Verder zitten er op impulsgerichte en repeterende bewegingen in om het lichaam de kans te geven zelf weer in beweging te komen. Je schildert, zeker in het begin, met je handen, om het gevoelscontact te vergroten. In je handen zitten een enorme hoeveelheid tastzintuigen, die je in je lichaamsbewustzijn brengen. Gedurende de lessen neem je af en toe afstand van je schilderij om het beeld in te voelen en te ervaren wat het nodig heeft om uit te drukken wat in je leeft. Je intuïtie krijgt de ruimte, je gaat intuïtief schilderen.

Spelen en 'beoordelen' 
Maar bovenal gaat het er om dat je aan het spelen gaat met het materiaal, met kleur en vorm. Denk maar aan het kind, dat uren kan spelen met een paar simpele dingen. Door in een stroom van handelen te komen, controleert je hoofd met zijn regels "van wat hoort" niet meer zo sterk wat je doet en kan het lichaam zijn gevoelens uitdrukken in een beeld. Het uitdrukken van je innerlijke beelden kan je helemaal verrassen, maar het kan soms dagen later zijn dat je je plotseling realiseert wat je eigenlijk hebt geschilderd.
Het gaat bij deze manier van schilderen uiteindelijk om het proces, om je ervaringen en niet om het resultaat. Als je speelt, ben je niet bezig met een eindresultaat. Jij bent zelf dan ook de enige die kan vertellen wat je hebt beleefd aan je schilderij. Daarbij hebben de termen 'mooi' en 'lelijk' geen functie. Als je kijkt vanuit 'mooi' of 'lelijk', kijk je vanuit een oordelende blik, en die blik heeft niets met voelen te maken. Als je al schilderende jezelf uitdrukt, als je uitbeeldt wat je raakt, dan is dat een gegeven, wat zich niet in termen als 'goed' of 'fout' laat vangen. Het kan zelfs zo zijn dat je er geen woorden voor hebt. Hoe dieper je je verbindt met de gevoelslagen, hoe dichter je komt bij de lagen in jezelf waar "gesproken" wordt in beelden, in plaats van met woorden. Dan is het niet meer in woorden te vangen...... 

 

Schilderregels

Het lijkt of bij het schilderen vanuit je beweging, je intuïtie, de schilderregels helemaal niet belangrijk zijn. Toch kunnen die je ondersteunen, als je op zoek bent naar hoe je iets uit kunt drukken. Tijdens de entree van de lessen, als je toch al bezig bent met bewegen, laat ik je vaak opdrachten uitvoeren, die maken dat je speels, van uit de ervaring kennis maakt met de schilderregels. Niet omdat de juf het zegt, maar omdat je het zelf ervaart. Zo sla je twee vliegen in één klap!

Nog veel meer 
Er is nog veel meer te vertellen, maar dat komt wel in de lessen die ik geef. Woorden schieten tekort als het om ervaren gaat. Ik nodig je daarom uit om in beweging te komen en al spelend te gaan schilderen.